Od wielu lat zajmuję się diagnostyką zaburzeń przetwarzania słuchowego. Oferuję kompleksowy proces diagnostyczny oparty na badaniach słuchu fizycznego i badaniach behawioralnych. Pracuję diagnostycznie w oparciu o model diagnostyczny APD Fundacji BONUM COMMUNE, oparty na psychoakustycznej ocenie percepcji słuchowej. Pozwala to na globalną ocenę procesów słyszenia i percepcji słuchowej.

Specjalizuję się w diagnostyce:

• zaburzeń przetwarzania słuchowego
• zaburzeń zrozumiałości mowy
• nadwrażliwości słuchowej
• męczliwości słuchowej

Czym są zaburzenia przetwarzania słuchowego? Co to znaczy CAPD/APD

(Centralne) zaburzenia procesów przetwarzania słuchowego ang. (Central) Auditory Processing Disorder- APD.

Zaburzenia procesów przetwarzania słuchowego zdefiniowano jako niedobór w procesach przetwarzania informacji na drodze słuchowej. Schorzenie to może się przejawiać pod postacią trudności w słyszeniu, rozumieniu mowy, rozwoju języka i uczeniu się.

Według Amerykańskiego Stowarzyszenia Słuchu i Mowy (ASHA) zaburzenia przetwarzania słuchowego rozpoznaje się wówczas, gdy zaburzona jest co najmniej jedna z wyższych funkcji słuchowych, do których zaliczono:

1. lokalizacja źródła dźwięku (kierunek)
2. różnicowanie dźwięków (częstotliwość , natężenie)
3. ocenę wzorców dźwięków (różnicowanie, prozodia)
4. czasowe aspekty słyszenia (w tym rozdzielczość czasową, percepcję kolejności dźwięków i maskowanie)
5. rozumienie mowy w obecności sygnału zagłuszającego i rozumienie mowy zniekształconej (ASHA2005)

Jak objawiają się zaburzenia przetwarzania słuchowego u dziecka?

• Opóźniony i zaburzony rozwój mowy
• Trudności szkolne związane z problemami w uczeniu się np. czytania
• Problem z utrzymaniem uwagi i koncentracji
• Wrażliwość na hałas i głośne dźwięki, męczliwość słuchowa
• Zaburzone rozumienie mowy, zwłaszcza w warunkach utrudnionych obecnością szumu i hałasu (np. w klasie szkolnej, na ulicy)
• Zaburzone rozumieniem mowy kiedy w pomieszczeniu występuje pogłos
• Problem ze rozumieniem dłuższych wypowiedzi, pytań, instrukcji
• Problem z nauką języka obcego
• Trudność w zapamiętywaniu informacji podawanych drogą słuchową, robieniem notatek ze słuchu
• Wydłużony czas reakcji słuchowej – np. dziecko reaguje z opóźnieniem na polecenie
• Zaburzenia uwagi i pamięci słuchowej bezpośredniej
• Trudności w realizacji funkcji grafomotorycznych
• Trudności z wiązaniem treści semantycznej ze wskazówkami prozodycznymi np.: prawidłowe rozpoznawanie intencji zawartej w komunikacie, rozumienie dowcipów, żartów, ironii, metafor, nieprawidłowe odszyfrowanie emocji przekazanej z komunikatem
• Nadwrażliwość emocjonalna

Zespół Ekspertów ds. ujednolicenia zasad diagnostyki i terapii w zaburzeniach przetwarzania słuchowego (APD), powołany przy Fundacji BONUM COMMUNE, rekomenduje wdrożenie ujednoliconego modelu diagnostycznego (w zaburzeniach o typie APD).

Mam przyjemność być przewodniczącą tego grona (skład Zespołu Ekspertów) w codziennej praktyce diagnostycznej pracuję w oparciu o ten właśnie model.

Model ten nie ocenia percepcji słuchowej z perspektywy określonej metody terapeutycznej i wynikających z niej pewnych ograniczeń diagnostycznych ( np. metody niewerbalne, nie oceniają zrozumiałości mowy). Ocenia całościowo realizację funkcji słuchowych w wielu aspektach.

Poniżej schemat modelu diagnostycznego:

1. Diagnostyka audiologiczna poprzedzona obszernym wywiadem. Karta wywiadu obejmuje okres ciąży, porodu oraz rozwoju od urodzenia do chwili obecnej. Rodzic ocenia skale trudności jakie obserwuje u dziecka w obszarze funkcji słuchowych, poznawczych i motorycznych.
2. Ważnym aspektem jest uwzględnienie kondycji emocjonalnej dziecka oraz doświadczeń, które mogły zaburzyć lub wpłynąć na funkcjonowanie układu nerwowego np.: pobyt w inkubatorze, zabiegi medyczne, usypianie dziecka szumem, doświadczenia traumatyczne i traumatyzujące.
3. Audiologiczne badania diagnostyczne rekomendowane w diagnostyce w kierunku APD:
   • BADANIE BERA – obiektywna ocena progu słyszenia, badanie wykonywane w przypadku trudności w wyznaczeniu progu słyszenia np. u młodszych dzieci, słabiej współpracujących itp. Badanie można przeprowadzić wg określonej procedury np. we śnie.
   • AUDIOMETRIA TONALNA – wyznaczenie progu słyszenia dla bodźca tonalnego, wymaga dobrej współpracy z pacjentem,
   • AUDIOMETRIA MOWY – wyznaczenia bardzo istotnego dla całościowej oceny percepcji słuchowej progu rozumienia mowy w ciszy. Najczęściej wykorzystuje się test oparty na słowach jednosylabowych. Badanie wymaga współpracy.
   • OCENA PROGU UCL – ocena progu dyskomfortu słuchowego, badania pomocne przy wyznaczeniu parametrów nadwrażliwości słuchowej – badanie możliwe do przeprowadzenia przy słabej współpracy.
   • AUDIOMETRIA IMPEDANCYJNA – Audiometria impedancyjna obejmuje następujące testy: − tympanometrię, − pomiar odruchu z mięśnia strzemiączkowego, − test trąbki słuchowej. Tympanometria to badanie polegające na ocenie podatności błony bębenkowej na zmiany ciśnienia w przewodzie słuchowym zewnętrznym. Odruch strzemiączkowy należy do kategorii odruchu sonomotorycznego, który powstaje w mięśniach poprzecznie prążkowanych po podaniu silnego bodźca dźwiękowego. Jest to odruch obustronny. Badanie możliwe do wykonania przy słabej współpracy.
   • OTOEMISJA – badanie obiektywne, rejestruje sprawność receptora słuchu, nie wyznacza progu słyszenia. Nie wymaga współpracy z pacjentem.

4. Wykonanie badania z wykorzystaniem testów behawioralnych rekomendowanych w diagnostyce APD

   TESTY BEHAWIORALNE WYKORZYSTYWANE W DIAGNOSTYCE APD:

   • Testy rozumienia mowy zniekształconej - testy mowy utrudnionej poprzez obecność szumu lub hałasu, skompresowane czasowo, odfiltrowane częstotliwościowo. Narzędziem rekomendowanym w procesie diagnostyki APD jest Polski Pediatryczny Test Zdaniowy PPTZ ( test prof. Edwarda Ozimka).

     Do głównych zalet testów zdaniowych zalicza się:

     • większą reprezentatywność procesu komunikatywnego [zazwyczaj porozumiewamy się za pomocą zdań, a nie wyizolowanych słów, logatomów itp.]
     • większą reprezentatywność fonemową oraz większą powtarzalność pomiarów.
      

     Polski Pediatryczny Test Zdaniowy dla dzieci PPTZ ( test prof. Edwarda Ozimka). (Jedyny w Polsce test zrozumiałości mowy utrudnionej z opracowanymi normami wiekowymi od 3 roku życia).

     PPTZ przeznaczony jest do oceny zrozumiałości mowy u dzieci, w tym z wadami i zaburzeniami słyszenia.

     PPTZ jest pierwszym polskim testem zdaniowym (test mowy z funkcją mowy utrudnionej - narzędzie diagnostyczne wykorzystywane w zaburzeniach przetwarzania słuchowego) przeznaczonym dla dzieci od 3 roku życia. Struktura tego testu bazuje na macierzowej generacji zdań. Podstawa leksykalna testu odzwierciedla słownictwo oraz rozkład fonemowy charakterystyczny dla mowy dzieci.

     Test daje możliwość badania zrozumiałości mowy u dzieci od 3 roku życia dzięki zastosowaniu interfejsu obrazkowego (odpowiedź obrazkowa umożliwia uzyskanie odpowiedzi nawet przy utrudnionym kontakcie werbalnym). Dzieci od 5 roku życia (w zależności od rozwoju mowy) mogą być diagnozowane z zastosowaniem odpowiedzi obrazkowej lub werbalnej. Test pozwala na diagnostykę zrozumiałości mowy oraz wyznaczenie paramentów związanych z jej dynamiką, dzięki zastosowaniu adaptacyjnej procedury diagnostycznej (test z zastosowaniem szumu „babble noise” – powstały z wielokrotnej superpozycji zdań testu).

     Badanie testem wykonywane jest w oparciu o subiektywny próg MCL (próg przyjemnego słyszenia) badanego pacjenta. Niewątpliwą zaletą testów prof. E. Ozimka jest dokładność oraz powtarzalność wyników. Wyniki oparte są na wskaźnikach psychometrycznych i psychoakustycznych określonych dla konkretnych grup wiekowych. PPTZ – jako test mowy utrudnionej, może stanowić jedno z podstawowych narzędzi diagnostycznych w zakresie rozpoznawania zaburzeń przetwarzania słuchowego. Test odwzorowuje naturalny proces komunikacyjny, a dzięki dodatkowym funkcjom terapeutycznym test PPTZ pozwala na trening funkcji słuchowych i monitorowanie postępów dziecka.

   • Testy integracji i separacji międzyusznej: np.: sygnały konkurencyjne podawane do obu uszu jednocześnie (ignorowane lub łączone): testy spondejowe – prezentacja części słów w UP i UL.
   • Testy mierzące czasowe aspekty opracowywania informacji akustycznej i krótkotrwałą pamięć słuchową: testy sekwencyjne ( rozpoznawanie wzorców, kolejności i przerw).
    

   Rekomendacja diagnostyczna:

   • Neuroflow ATS– część diagnostyczna
   • Metoda Warnkego- diagnostyka Podstawowych Funkcji Słuchowych
   • Testy uwagi i pamięci słuchowej,
   • Testy integracji i separacji międzyusznej.

Proces diagnostyki rozpoczyna się od badania otoskopowego. Jeżeli badanie wykaże, że kanał słuchowy jest drożny, możemy przejść do dalszych badań. Obecność w uchu ciała obcego lub czopa woskowinowego jest powodem skierowania pacjenta do lekarza. Badanie diagnostyczne w takiej sytuacji zostaje przełożone.

Kolejnym  krokiem jest badanie tympanometryczne.

Od jakości wyniku badania tympanometrycznego (część badania audiometrii impedancyjnej), zależy możliwość przeprowadzenia diagnostyki w kierunku APD.

Wynik prawidłowy pozwala na przeprowadzenia badania diagnostycznego wg wyżej wymienionego modelu.

Wynik nieprawidłowy często jest podstawa do włączenia leczenia farmakologicznego, a skrajnych przypadkach nawet chirurgicznego.

Tympanometria typu B (tzw. „płyn w uszach”) lub C ( wartość większa niż [-100 DaPa] jest p - wskazaniem do badania ( możliwy wpływ na próg słyszenia). Optymalną wartością ciśnienia badaniu tympanometrycznym jest wartość od [0] daPa do [-100] daPa.

Źródło:

• red.E. Hojan Protetyka Słuchu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2017,s. 212.
• Stephen W. Porges: Teoria poliwagalna, Wydawnictwo UJ, 2020
• Edward Ozimek: Dźwięk i jego percepcja, PWN 2018
• Materiały Fundacji BONUM COMMUNE
• Karolina Zienkiewicz: Polskie Pediatryczne Testy Zdaniowe do badań zrozumiałości mowy. Nowatorskie narzędzie diagnostyczne prof. Edwarda Ozimka (UAM–POZNAŃ)
• Opracowania własne